Przejdź do treści

Otwarta Nauka

Otwarta Nauka (Open Science) jest rozwinięciem ruchu otwartego dostępu (Open Access Movement), poprzez zastosowanie zasady otwartości na wszystkich etapach pracy i komunikacji naukowo-badawczej. Według definicji podanej w dokumencie UNESCO Recommendation on Open Science
z listopada 2021 r. jest to koncepcja, która łączy różne ruchy i praktyki mające na celu udostępnienie wiedzy naukowej, metod, danych i dowodów badawczych, zwiększenie współpracy naukowej, dzielenie się informacjami z korzyścią dla nauki i społeczeństwa oraz otwarcie procesu tworzenia i obiegu wiedzy naukowej z uwzględnieniem podmiotów społecznych spoza zinstytucjonalizowanej społeczności naukowej.

Kluczowymi obszarami otwartej nauki są:
• otwarty dostęp do publikacji i danych badawczych (open access)
• otwarte recenzje (open peer review)
• oprogramowanie z otwartym kodem źródłowym (open source software)
• otwarte zasoby edukacyjne (open educational resources)
• nauka obywatelska (citizen science)

(czytaj więcej)

Wybrane portale poświęcone otwartej nauce:
Otwarta Nauka
Platforma Otwartej Nauki
FOSTER
Center for Open Science 

Polecane publikacje:
Przewodnik po otwartej nauce
Autorzy: Justyna Hofmokl, Alek Tarkowski, Bożena Bednarek-Michalska, Krzysztof Siewicz, Jakub Szprot; Warszawa, 2009
Otwarta nauka: prawo autorskie i wolne licencje
Autorzy: Ewa Majdecka,  Katarzyna Strycharz;
Warszawa: Centrum Cyfrowe, 2018
Otwarty dostęp
Peter Suber; Warszawa, cop. 2014
Otwarty dostęp do publikacji naukowych : kwestie prawne
Krzysztof Siewicz, cop 2012

(zwiń)

Open Access

Otwarty dostęp (Open Access) oznacza wolny, powszechny i trwały dostęp do treści naukowych i edukacyjnych.
Zgodnie z zaleceniami zawartymi w dokumencie: „Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań w Polsce”, podmioty finansujące badania powinny zapewnić otwarty dostęp do publikacji powstających dzięki finansowaniu lub współfinansowaniu ze środków publicznych.

Korzyści płynące z publikowania w modelu open access:
• bezpłatny i szybki dostęp do publikacji naukowych oraz danych badawczych;
• wzrost liczby cytowań a co za tym idzie odziaływania publikacji naukowych oraz danych badawczych;
• rozpoznawalność i budowanie własnego wizerunku naukowego;
• optymalizacja komunikacji naukowej;
• uniknięcie czasochłonnego i często kosztownego powtarzania badań – racjonalizacja kosztów dystrybucji wiedzy;
• umożliwienie długoterminowego przechowywania zasobów,

(czytaj więcej)

• lepsza widoczność w rankingach i wzrost prestiżu uczelni;
• ukazanie potencjału kadry naukowej;
• wspieranie edukacji studentów poprzez otwarty dostęp do zasobów edukacyjnych;
• usprawnienie walki z nierzetelnością naukową, w tym z plagiatami.

Główne modele publikowania w otwartym dostępie:
Droga złota (Gold Open Access) – publikowanie w recenzowanych otwartych czasopismach zapewniających dostęp do artykułów i powiązanych z nimi treści bez ograniczeń. Wiąże się z koniecznością wniesienia opłaty autorskiej – Article Processing Charges.;

Droga diamentowa lub platynowa droga (Diamond/Platinum Open Access) – forma złotej drogi. Odnosi się do czasopism o otwartym dostępie, których wydawcy nie pobierają opłat autorskich;

Droga zielona (Green Open Access) – polega na samodzielnym udostępnianiu tekstów naukowych (self-archiving) przez autorów w otwartych repozytoriach na warunkach zawartych w polityce wydawniczej czasopisma. Podobnie jak droga diamentowa jest bezkosztowa.

Podział ze względu na prawa autorskie:
otwarty dostęp gratis – udostępnianie treści w granicach określonych przepisami prawa autorskiego o dozwolonym użytku, czyli z ograniczeniem wykorzystania do własnych potrzeb, w celach dydaktycznych lub na potrzeby cytowania w publikacji naukowej;

otwarty dostęp libre – udostępnianie treści w domenie publicznej lub na licencjach umożliwiających nieograniczone, nieodpłatne i niewyłączne z nich korzystanie, z zobowiązaniem
(z wyjątkiem domeny publicznej) przekazania informacji o twórcy, przedmiocie licencji oraz o jej postanowieniach, lub także posłużenia się taką samą licencją w utworach zależnych. Taki najwyższy stopień otwartości gwarantuje domena publiczna i wolne licencje Creative Commons (CC BY oraz CC BY-SA).

Przydatne linki:

Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce
Materiały na temat otwartego dostępu MEiN
Polityka NCN dotycząca otwartego dostępu do publikacji
Pismo w sprawie złagodzenia zapisów dotyczących „Polityki Narodowego Centrum Nauki dot. otwartego dostępu do publikacji
Journal Checker Tool
– narzędzie do testowania zgodności wyboru czasopism z wymogami NCN
Sherpa Romeo
– narzędzie, które gromadzi i analizuje polityki wydawców. Dostarcza informacje o procedurach zezwoleń na samoarchiwizację prac autorskich oraz określa warunki praw autorskich nadanych autorowi.
DOAJ (Directory of Open Access Journals)
– baza otwartych recenzowanych czasopism naukowych
Open DOAR (Directory of Open Access Repositories)
– baza otwartych repozytoriów
Pomocnik prawny dla naukowców w otwartym publikowaniu
Predatory reports
List of predatory journals

(zwiń)

Autorzy afiliowani w Wojskowej Akademii Technicznej mają możliwość publikowania swoich artykułów w hybrydowych czasopismach naukowych w modelu Open Access (OA) bez ponoszenia opłat, dzięki programom publikowania otwartego realizowanych przez ICM w ramach licencji Wirtualnej Biblioteki Nauki, a także na mocy indywidualnych umów między Wojskową Akademią Techniczną a wydawcami. Koszty za publikację (APC) pokrywane są ze środków pochodzących z MEiN lub z dodatkowych środków finansowych Uczelni.

Poniższe programy publikowania otwartego są przeznaczone dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w Wojskowej Akademii Technicznej:

Licencja krajowa Elsevier

Program wznowiony od 1 stycznia 2024 r. z pulą 1013 artykułów na 2024 r. Do programu uprawnione są artykuły, które zostały wysłane do czasopism już w 2024 r. Lista czasopism objętych programem jest ograniczona (patrz link poniżej), co jest powiązane z ograniczeniem licencji na dostęp do czasopism.

Lista czasopism objętych programem 
 

(czytaj więcej)

Umowa na licencję krajową Elsevier 2022-2024 obejmuje tylko program A, czyli publikację ograniczonej liczby artykułów, które są zwolnione z opłaty Article Processing Charge (APC). W 2022 r. zostało opublikowane 1013 artykułów oraz – w związku z opóźnieniem podpisania umowy Elsevier i odroczeniem przez Elsevier zamknięcia programu – dodatkowe 465 artykułów (dane z Elsevier 21.12.2022 skorygowane 27.01.2023). Na mocy poprzedniej umowy na licencję krajową Elsevier 2019-2021 wciąż działa program B (APC płatne przez autorów z 10% rabatu) dla artykułów wysłanych do czasopism jeszcze w 2021 r.

Które czasopisma i jaki rodzaj artykułów są objęte programem?

Program A od 2023 r. obejmuje 1114 czasopism hybrydowych (aktualizacja 20.06.2023 r.) pochodzących z 7 kolekcji tematycznych Science Direct zgodnie z ograniczeniem licencji krajowej wprowadzonym w grudniu 2022 r.: Biochemistry, Genetics and Molecular Biology, Computer Science, Engineering, Health Sciences, Immunology and Microbiology, Mathematics i Physics and Astronomy; oraz z grupy Lancet. Instytucje akademickie, które są objęte licencją krajową i prenumerują indywidualnie dodatkowe kolekcje tematyczne czasopism, mogą także publikować w tych czasopismach w ramach programu, patrz dodatkowe czasopisma dla: Politechniki Wrocławskiej, Politechniki Gdańskiej, UE w Krakowie , UE w Poznaniu oraz UE we Wrocławiu.

Program nie obejmuje czasopism gold open access i niektórych czasopism współwydawanych przez Elsevier, w których publikacje otwarte są finansowane na specjalnych zasadach i nie mogą być realizowane w ramach programu krajowego. Programy obejmują następujące typy artykułów: Case Reports, Data, Full Length Articles, Micro Articles, Software, Reviews, Replication Study, Short Communications, Short Surveys, Videos, Practice Guidelines i Protocols, patrz opis typów.

Które opłaty są objęte programem?

Jedyną opłatą objętą programem jest Article Processing Charge (APC). Autorzy publikujący w programie A są zwolnieni z opłaty APC, co jest prezentowane przez Elsevier w formularzu Rigts and Access jako 100% rabat. Katalogowe ceny APC (bez rabatu) są dostępne na stronie wydawcy, ale cennik ten zawiera tylko informacje dla podstawowego typu artykułu Full Length Article, oraz nie uwzględnia dodatkowych zniżek do APC, które mogą być stosowane przez redakcje. Wiążące informacje o cenie APC dla danego artykułu przed i po rabacie z tytułu programu A i B są widoczne dla autora już po przyjęciu artykułu do publikacji w formularzu Rights and Access opisanym poniżej w sekcji “Kiedy i jak można zgłosić artykuł do programu?” oraz dla administratora w systemie EOAP.

Niektóre czasopisma pobierają dodatkowe opłaty, np. opłatę od liczby stron (“Page Charges”), opłatę za przyjęcie manuskryptu (“Submission Fee”) lub za dodatkowe usługi, które mogą być zamówione przez autora (odbitki, kolorowe rysunki w wersji drukowanej itp.). Opłaty te są opisane w instrukcjach dla autorów na stronach domowych poszczególnych czasopism oraz są wskazane w korespondencji z redakcją lub na specjalnej stronie, do której autor zostaje skierowany przez redakcję po akceptacji artykułu do druku. Opłaty te nie są podane w opisanym poniżej formularzu Rights and Access, w którym wskazana jest tylko opłata APC. Dodatkowe opłaty są rozliczane między czasopismem i autorem na podstawie osobnej faktury. Opłata “Page Charges” ma zastosowanie niezależnie od otwartego lub subskrypcyjnego modelu publikacji i wg informacji z marca 2021 r. jest stosowana przez kilkanaście czasopism, ale przy publikacji w dowolnym czasopiśmie autor powinien sprawdzić aktualne zasady na stronie danego czasopisma.

Kto i z jakiej instytucji może korzystać z programu?

Program jest przeznaczony dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w instytucjach, które są objęte licencją krajową Elsevier oraz założyły konto administracyjne w systemie Elsevier Open Access Platform (EOAP) do weryfikacji afiliacji swoich autorów, patrz lista instytucji. Wg umowy autor korespondencyjny jest jedynym autorem, który zarządza procesem publikacji artykułu od przesłania do akceptacji i prowadzi korespondencję w tej sprawie z Elsevier. Instytucje zainteresowane założeniem konta EOAP mogą zgłaszać się na adres wbn@icm.edu.pl.

Kiedy i jak można zgłosić artykuł do programu?

Program dostępny jest dla artykułów wysłanych do czasopism w roku 2023 i można z niego skorzystać dopiero po zaakceptowaniu artykułu do publikacji, jeśli pula programu nie została wyczerpana (informacja o możliwym rabacie, którą autorzy widzą składając manuskrypt do czasopisma jest jedynie sygnałem, że publikacja spełnia podstawowe kryteria programu). Autor korespondencyjny, którego artykuł został zrecenzowany i zaakceptowany do publikacji, otrzymuje od Elsevier link do formularza Rights and Access. Formularz służy do wyboru publikacji w modelu subskrypcyjnym lub otwartym (gold open access) oraz umożliwia skorzystanie z programu dla polskich autorów. W formularzu należy wskazać organizację, która powinna być zgodna z afiliacją lub jedną z afiliacji przypisanych do autora korespondencyjnego na stronie tytułowej artykułu. Jeśli organizacja, czasopismo oraz typ artykułu są objęte polskim programem, to formularz automatycznie wyświetli autorowi opcję publikacji otwartej w ramach program. Jeśli artykuł kwalifikuje się do programu i pula tego programu nie jest wyczerpana w momencie wypełniania formularza, to formularz wyświetli opcję zwolnienia z opłaty APC, patrz prezentacja formularza dla programu. Po wyczerpaniu dostępnej puli artykuły mimo wstępnego wyboru modelu otwartego są publikowane w modelu subskrypcyjnym.

W przypadku wyboru opcji publikacji otwartej autor musi także wybrać w dalszej części formularza typ licencji CC-BY lub CC-BY-NC-ND. Od marca 2022 w niektórych czasopismach Elsevier jest także do wyboru opcja licencji CC-BY-NC. Autor może wybrać licencję według własnego uznania, ale zwracamy uwagę, że licencja CC-BY jest wymagana w Planie S, którego sygnatariuszem jest m.in. NCN, patrz informacja na stronie NCN. Po wybraniu przez autora opcji publikacji otwartej w programie artykuł zostanie przesłany do weryfikacji, po której autor dostanie kolejnego emaila z informacją o wyniku weryfikacji. Uwaga: autor według własnego uznania może wybrać tradycyjną bezpłatną publikację artykułu (opcja „subskrypcja”) i nie będzie to skutkować żadnym ograniczeniem dostępu do programu w przyszłości.

Jak przebiega weryfikacja artykułów zgłoszonych do programu?

Informacja o artykule zgłoszonym do programu jest przesyłana przez Elsevier do lokalnego administratora w instytucji, który za pomocą konta w systemie EOAP dokonuje weryfikacji, czy autor jest afiliowany w instytucji oraz czy wskazał tę afiliację na stronie tytułowej artykułu. W razie wątpliwości lokalny administrator kontaktuje się z autorem.

Gdzie można uzyskać pomoc w sprawie programu?

Wszelkie pytania dotyczące programu można kierować do wydawnictwa Elsevier na adres support@elsevier.com oraz do WBN na adres wbn@icm.edu.pl. W przypadku problemów z publikacją konkretnego artykułu wskazane jest podanie w korespondencji identyfikatora DOI, o ile jest on już przypisany do artykułu. Informacja o polskim programie jest także dostępna na stronie Elsevier. Dodatkowo można obejrzeć nagrania webinariów dla bibliotekarzy/bibliotekarek oraz autorów/autorek dotyczący zasad publikowania w modelu Open Access Elsevier w ramach licencji krajowej: Elsevier library journey, Elsevier author journey. Pod adresem wbn@icm.edu.pl można także uzyskać kontakt do lokalnych administratorów programu publikowania Elsevier w poszczególnych instytucjach.

(zwiń)

 

Licencja krajowa Springer

Ostatnia aktualizacja 05.01.2024: wykorzystano wszystkie 1350 artykułów z puli na 2023 r. Program został wstrzymany przez wydawcę. Program zostanie ponownie uruchomiony z nową pulą po potwierdzenia dofinansowania MEiN na 2024 r., co prawdopodobnie nastąpi w styczniu lub lutym 2024 r.

Lista czasopism objętych programem
Program umożliwia autorom afiliowanym w polskich instytucjach akademickich publikowanie artykułów otwartych w czasopismach hybrydowych Springer na licencji CC-BY (lub ew. CC-BY-NC na specjalne życzenie autora).

(czytaj więcej)

 Koszty publikacji artykułów w ramach programu są pokrywane z opłaty za licencję krajową Springer ze środków MEiN. W latach 2010-2018 program był finansowany jako dodatek do krajowej licencji akademickiej na dostęp do czasopism Springer. Od 2019 r. umowa na licencję krajową Springer (umowa odnowiona w 2022 r. na okres 2022-2024) ma charakter umowy transformacyjnej, w której większa część opłaty licencyjnej jest przeznaczona na publikowanie otwarte, a mniejsza część stanowi opłatę za dostęp do artykułów subskrypcyjnych. Rozwiązanie to związane jest z założeniem, że udział artykułów otwartych w czasopismach hybrydowych będzie stopniowo rósł, aż do całkowitej transformacji czasopism do modelu otwartego, co jest zgodne z Planem S. W 2020 r. program Springer obejmował 2133 artykuły i limit ten został wyczerpany w połowie listopada 2020 r. W 2021 w programie zostało opublikowanych 2163 artykułów i został zamknięty 14 lutego 2022 r. wraz z wyczerpaniem dostępnej puli. Program w 2022 r. obejmował zmniejszoną w stosunku do 2021 r. pulę 1311 artykułów, która została udostępniona w lipcu 2022 r. po potwierdzeniu finansowania z MEiN, i z której w 2022 r. wykorzystano 815 artykułów. W 2023 r. do 26 kwietnia dostępna była niewykorzystana część (496 artykułów) z puli z 2022 r. oraz później nowa pula 1350 artykułów.

Kto może korzystać z programu?

Program przeznaczony jest dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w instytucjach, które są objęte licencją krajową Springer oraz założyły konto administracyjne Article Approval Service (AAS) do weryfikacji afiliacji swoich autorów, patrz lista instytucji. Afiliacja autora korespondencyjnego powinna być podana w nagłówku artykułu z dokładnością wystarczającą do jednoznacznej identyfikacji z powyższą listą. Autor korespondencyjny może podać w artykule więcej niż jedną afiliację i wystarczy, aby przynajmniej jedna z nich była zgodna z listą. Afiliacja ewentualnych współautorów artykułu nie ma znaczenia dla programu.

Które czasopisma i jakie artykuły są objęte programem?

Program obejmuje obecnie 1980 czasopism hybrydowych z podstawowej kolekcji Springer oraz 20 czasopism hybrydowych ADIS, patrz katalog 2023 (zaktualizowany 05.08.2023). Program nie obejmuje czasopism otwartych BioMed Central oraz SpringerOpen. Program obejmuje artykuły typu OriginalPaper, ReviewPaper, BriefCommunication oraz ContinuingEducation. Program nie obejmuje EditorialNotes, News, Letters.

Jak korzystać z programu?

Po przyjęciu artykułu do publikacji autor korespondencyjny otrzymuje email, który zawiera link służący do zakończenia procesu publikacji. Link prowadzi na stronę, na której należy kliknąć ‘Request login email’ (patrz prezentacja, str. 3), po czym autor otrzyma drugi email z linkiem do formularza Open Access Systems Solution. W formularzu autor korespondencyjny musi wskazać swoją afiliację (patrz prezentacja, str. 5) na liście, która zawiera instytucje objęte umowami na publikowanie otwarte ze Springerem. Wybrana afiliacja musi być jedną z afiliacji autora podanych w artykule. Na liście w formularzu występują nazwy angielskie polskich instytucji, ale wybór z tej listy służy wyłącznie potwierdzeniu afiliacji przez autora, natomiast w artykule może występować nazwa instytucji w dowolnej wersji językowej. Jeśli w momencie wypełniania formularza pula artykułów w programie na danych rok nie jest jeszcze wyczerpana i system rozpozna wybraną instytucję jako należącą do programu, to formularz wyświetli informację “Open access at no cost to you” (patrz prezentacja, str. 6), która dotyczy umowy krajowej obejmującej wszystkie polskie instytucje akademickie zgłoszone do licencji Springer. Po kliknięciu w ‘Yes, submit for approval’ informacja o artykule zostanie wysłana do lokalnego administratora w instytucji w celu weryfikacji afiliacji. O wyniku weryfikacji autor zostanie powiadomiony emailem (patrz prezentacja, str. 9). Akceptacja publikacji w programie OA oznacza, że koszt publikacji zostanie pokryty z opłaty za licencję krajową wniesioną do Springera przez ICM i finansowaną ze środków MNiSW.

Opisana powyżej procedura jest wykorzystywana przez Springera do obsługi większości czasopism hybrydowych, za wyjątkiem niektórych czasopism, które na liście czasopism w kolumnie J zostały oznaczone jako niestandardowe. W przypadku tych czasopism autor korespondencyjny otrzyma specjalne instrukcje postępowania od redakcji. Ponadto formularz Open Access Systems Solution oferuje jedynie standardowy typ licencji otwartej CC-BY, która jest zgodna z planem S i rekomendowana przez WBN. Jeśli jednak autor chce opublikować swój artykuł na licencji CC-BY-NC, to powinien to zgłosić do wydawnictwa na adres ORSupport@springernature.com w momencie lub zaraz po pierwszym wysłaniu artykułu do czasopisma. Po akceptacji takiego artykułu autor otrzyma od wydawnictwa specjalny formularz dla niestandardowej licencji. W opisanych powyżej przypadkach niestandardowych informacja o artykule jest także wysyłana do lokalnego administratora w instytucji w celu weryfikacji afiliacji.

Gdzie można uzyskać pomoc w sprawie programu?

Wszelkie pytania dotyczące publikowania otwartego w czasopismach hybrydowych można kierować bezpośrednio do wydawnictwa Springer Nature pod adres oa.verification@springernature.com. W razie dalszych problemów prosimy kontaktować się z obsługą WBN pod adresem wbn@icm.edu.pl.

(zwiń)

 

American Chemical Society

Ostatnia aktualizacja 08.01.2024: program działa od 1 stycznia 2024 r. z nową pulą 392 artykułów na 2024 r. Pula będzie rozszerzona o 6 artykułów po włączeniu do programu 2 nowych uczestników w 1. kwartale 2024 r.

Autorzy korespondencyjni afiliowani w instytucjach uczestniczących w konsorcjum mają prawo publikować artykuły otwarte w czasopismach hybrydowych ACS Web Editions bez dodatkowych kosztów.

(czytaj więcej)

Program jest przeznaczony dla autorów korespondencyjnych afiliowanych w instytucjach uczestniczących w konsorcjum. W 2023 roku program obejmuje 83 czasopisma wydawane przez ACS (wszystkie tytuły z listy czasopism dostępnych w roku 2023 objęte są programem publikowania otwartego), w tym 68 czasopism hybrydowych i 15 czasopism otwartych. Program obejmuje wszystkie typy artykułów za wyjątkiem: Additions and Corrections, Expressions of Concern, Retraction, In This Issue, Introducing our Authors. Program pozwala na publikację otwartą na licencji CC-BY bez opłat dla autorów określonej liczby artykułów przyjętych do publikacji w bieżącym roku (uwaga: decyduje data “Manuscript Acceptance Date” określana czasem w artykułach jako “Revised”). W 2020 r. dostępna była pula 300 artykułów wyczerpana 9.12.2020, w 2021 r. pula 324 artykułów wyczerpana 28.12.2021, a w roku 2022 pula 346 artykułów wyczerpana 28.12.2022. Dostępna pula programu w roku 2023 to 370 artykułów. Pula nie jest rozdzielona na instytucje i artykuły są włączane do programu w kolejności przyjęcia do publikacji.

Autorzy, którzy wysyłają artykuły do recenzji w czasopiśmie ACS, powinni zwrócić uwagę, że na tym etapie (“online manuscript submission process”) wypełniają formularz on-line, w którym powinni wybrać swoją afiliację z listy instytucji. Zalecane jest także, ale nie obowiązkowe, podanie adresu email z domeny tej instytucji. Po przyjęciu przez wydawcę artykułu do publikacji, autor otrzymuje email od wydawcy z linkiem do formularza Journal Publishing Agreement (JPA) oraz, jeśli wcześniej autor wskazał odpowiednią afiliację, z informacją o możliwości skorzystania z programu. W formularzu JPA autor ma opcję wyboru publikacji OA z zachowaniem praw autorskich. Autor może także zrezygnować z praw autorskich, co nie wyklucza z programu, ale nie jest rekomendowane przez ICM, lub wybrać publikację w modelu tradycyjnym. Autorzy, którzy po akceptacji artykułu dostali link do JPA ale bez informacji o możliwości włączenia do programu, mogą zgłaszać się do ICM na adres wbn@icm.edu.pl załączając aktywny link DOI do artykułu, a jeśli ten link nie jest aktywny, to stronę/y z tytułem, autorami i afiliacjami z zaakceptowanego manuskryptu.

Informacja o zaakceptowanym artykule uprawnionym do włączenia do programu jest również przekazywana przez wydawcę do administratora w ICM. Administrator sprawdza, czy w artykule podana jest odpowiednia afiliacja i przesyła do autora prośbę o potwierdzenie, czy autor chce skorzystać z programu i czy wybrał opcję publikacji OA w formularz JPA. Jeżeli w formularzu JPA autor nie zaznaczył opcji OA, a chce to zmienić, przed opublikowaniem artykułu możliwa jest zmiana umowy autora z wydawcą – na prośbę autora lub ICM wydawca może przesłać autorowi nowy link do formularza JPA (po opublikowaniu artykułu zmiana JPA nie jest możliwa). Po otrzymaniu od autora potwierdzenia, że podpisał JPA z wybraną opcją OA, administrator akceptuje włączenie artykułu do programu. Autorzy korzystający z programu mogą także uzyskać pomoc na każdym etapie publikacji w ACS pod adresem support@services.acs.org.

 

(zwiń)

 

Institute Of Physics

Ostatnia aktualizacja 08.01.2024: program działa od 1 stycznia 2024. z nieograniczoną pulą na 2024 r.

Autorzy korespondencyjni afiliowani w instytucjach uczestniczących w konsorcjum mają prawo publikować artykuły otwarte w czasopismach hybrydowych IOP bez dodatkowych kosztów.


(czytaj więcej)

W 2023 roku program obejmuje hybrydowe i w pełni otwarte czasopisma IOP oraz wszystkie typy publikacji. Program pozwala na publikację na licencji CC-BY bez opłat nieograniczonej liczby artykułów przyjętych do publikacji w bieżącym roku. W 2020 r. zostało opublikowane 58 art., w 2021 r. 60 artykułów, a w 2022 r. dostępna była pula 60 artykułów (została wyczerpana 15.11.2022), zwiększona przez Wydawcę o 10 artykułów, które zostały wykorzystane do 31.12.2022 roku. W roku 2023 pula w programie jest nieograniczona. Pula nie jest rozdzielona na instytucje i artykuły są włączane do programu w kolejności przyjmowania artykułów do publikacji.

IOP rozpoznaje artykuły uprawnione do programu na podstawie afiliacji podanej przez autora korespondencyjnego w formularzu przy wysyłaniu manuskryptu do czasopisma i po przyjęciu artykułu do publikacji przesyła informację o artykule do ICM. Po sprawdzeniu, czy w artykule podana jest odpowiednia afiliacja, ICM potwierdza włączenie artykułu do programu. W ramach nowego systemu wprowadzonego przez IOP w 2021 r. autor wypełnia dodatkowy formularz w trakcie recenzji albo zaraz po akceptacji artykułu. W tym formularzu autor ma możliwość wyboru publikacji OA w ramach programu i z zachowaniem praw autorskich. Jeżeli autor zrezygnuje z publikacji OA lub powiadomi wydawcę, że chce pokryć koszty z innego źródła, artykuł nie jest włączany do programu. Autorzy, którzy wraz z akceptacją artykułu nie dostaną propozycji publikacji OA w ramach programu, mogą zgłaszać się do ICM na adres wbn@icm.edu.pl załączając stronę/y z tytułem, autorami i afiliacjami z zaakceptowanego manuskryptu. Dostępna jest także broszura o programie przygotowana przez wydawcę oraz informacja o programie na stronie wydawcy.

(zwiń)

 

 

 

 

 

Program działa z nową roczną pulą 10 artykułów.
Program jest dodatkiem do licencji krajowej na dostęp do czasopisma Science. Czasopismo Science działa wyłącznie w modelu subskrypcyjnym, a do publikowania otwartego przeznaczone jest osobne czasopismo open-access Science Advances.

(czytaj więcej)

Krajowa opłata licencyjna Science finansowana przez MNiSW pokrywa koszt publikacji w czasopiśmie Science Advances do 10 artykułów z Polski rocznie. Oferta przysługuje autorom korespondencyjnym afiliowanym w polskich instytucjach objętych licencją Science, którzy wskazali tę afiliację na stronie tytułowej artykułu. Wydawnictwo samo identyfikuje takie artykuły, ale autorzy korespondencyjni, których artykuły zostały przyjęte do druku, mogą dodatkowo kontaktować się z ICM na adres wbn@icm.edu.pl w celu skorzystania z programu.

(zwiń)


Linki:

Programy publikowania otwartego w ramach licencji WBN

 


W 2015 r. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego opublikowało dokument Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce, który określa strategiczne założenia polityki otwartego dostępu oraz formułuje zalecenia dotyczące wprowadzania otwartego dostępu przez jednostki naukowe, uczelnie, wydawców oraz podmioty finansujące badania: Narodowe Centrum Nauki, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Dokument rekomenduje tworzenie przez uczelnie i jednostki naukowe instytucjonalnych polityk otwartości oraz otwartych modeli komunikacji naukowej. W odpowiedzi na owe wytyczne, Wojskowa Akademia Techniczna przyjęła instytucjonalną politykę otwartości w 2020 r.

Uaktulaniona Polityka Otwartego Dostępu w Wojskowej Akademii Technicznej została wprowadzona Zarządzeniem Rektora Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego nr 28/RKR/2022 z dnia 5 kwietnia 2022 r. w sprawie Polityki Otwartego Dostępu w Wojskowej Akademii Technicznej. [969KB] [PDF]

Funkcję Pełnomocnika Rektora ds. Otwartego Dostępu od 1 maja 2022 r. pełni specjalista ds. otwartej nauki – Ewa Kasperska (Decyzja Rektora Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego nr 159/RKR/2022 z dn. 20 kwietnia 2022).

Dane Badawcze

Dane badawcze (Research Data) to informacje, w szczególności zebrane fakty, liczby, które mogą posłużyć badaniom i być traktowane jako podstawa do dalszego wnioskowania, dyskusji lub obliczeń. Przykładowe dane obejmują: statystyki, wyniki eksperymentów, pomiarów, obserwacji wynikających z badań terenowych, ankiety, nagrania wywiadów i zdjęć.
(Guidelines on Open Access to Scientific Publications and Research Data in Horizon 2020 z dn. 11 grudnia 2013 r.)

Zgodnie z Zaleceniem Komisji Europejskiej z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie dostępu do informacji naukowej i jej ochrony oraz wytycznymi zawartymi w Kierunkach rozwoju dostępu do publikacji i wyników badań w Polsce, dążenie do zapewnienia otwartego dostępu do wyników badań finansowanych ze środków publicznych powinno również dotyczyć danych badawczych. Zaleca się jednostkom naukowym oraz indywidualnym badaczom udostępnianie danych badawczych z uwzględnieniem rozwiązań oraz światowych trendów i dobrych praktyk w zakresie otwartego udostępniania danych badawczych.

Zasady otwartości danych powstałych ze środków publicznych określa „Ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego”. Istotna dla beneficjentów projektów finansowanych ze środków publicznych jest treść Artykułu 22 Ustawy: „Dane badawcze, będące w posiadaniu podmiotów o których mowa w art 7. ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, podlegają bezpłatnie ponownemu wykorzystywaniu, jeżeli zostały wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej finansowanej ze środków publicznych oraz są już publicznie udostępniane w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego, w szczególności w repozytorium instytucjonalnym lub tematycznym. Podmiot zobowiązany, udostępniając te dane, wraz z ich udostępnieniem informuje o braku warunków ponownego wykorzystywania albo określa te warunki.”

(czytaj więcej)



Korzyści z udostępniania danych badawczych:
– lepsza komunikacja i wymiana informacji pomiędzy specjalistami reprezentującymi różne dyscypliny nauki,
– możliwość przeprowadzania analiz opartych o unikalne dane, których nie można ponownie zebrać,
– wzrost liczby cytowań zarówno samych danych, jak i publikacji na nich opartych,
– możliwość oceny rzetelności prowadzonych badań,
– możliwość wykorzystania istniejących zasobów i obniżenia kosztów badań.

Otwarte Dane Badawcze (ang. Open Research Data – ORD) stanowią część szerszej idei, jaką jest Otwarta Nauka, na którą składa się również otwarty dostęp do publikacji (ang. Open Access – OA) oraz otwarta komunikacja naukowa (ang. Open Scholarly Communication – OSC).
Aby dane badawcze mogły zostać określone jako otwarte należy je udostępnić w taki sposób, aby każdy miał do nich nieograniczony dostęp oraz mógł je dowolnie wykorzystywać, modyfikować i upowszechniać. Aby pomóc naukowcom w odpowiednim przygotowaniu oraz udostępnianiu danych badawczych sformułowano zasady FAIR.

FAIR to akronim czterech angielskich przymiotników opisujących to, jakie powinny być dane badawcze:

Findable
• zbiór danych opatrzony jest metadanymi, które umożliwiają odnalezienie tego zbioru zarówno przez ludzi jak i programy komputerowe,
• do zbioru przypisany jest unikalny identyfikator (np. DOI), który stanowi jednocześnie element metadanych opisujących ten zbiór,
• metadane są indeksowane w ogólnodostępnych bazach danych umożliwiających ich przeszukiwanie

Accessible
• dostęp do zbioru danych, a przynajmniej do metadanych, możliwy jest bezpośrednio poprzez unikalny identyfikator i nie wymaga dodatkowych narzędzi ani oprogramowania;
• metadane są zawsze dostępne, nawet jeśli sam zbiór danych został już usunięty lub przeniesiony;
• czasami ograniczenie dostępu do danych jest zasadne zgodnie z zasadą: „as open as possible as closed as necessary”. Dane mogą być zamknięte ze względów etycznych bądź prawnych, także wówczas gdy ujawniają informacje wpływające na bezpieczeństwo lub obronność kraju lub gdy ujawniają informacje, które uniemożliwią uzyskanie patentu lub inną formę komercjalizacji badań.

Interoperable
• dane oraz metadane są dostarczone w formacie zapewniającym łatwy odczyt i przetwarzanie zarówno przez ludzi jak i komputery;
• zbiory danych i metadane je opisujące zawierają odnośniki do innych powiązanych z nimi zbiorów;
• metadane muszą być powszechnie zrozumiałe, zapewnia to wykorzystanie przyjętych schematów opisywania danych np. w słownikach kontrolowanych.

Reusable
• metadane zawierają liczne atrybuty dokładnie opisujące zbiór danych i uławiające użytkownikom określenie ich przydatności dla ich własnych badań;
• zbiór danych zawiera licencję określającą jednoznacznie warunki ponownego wykorzystania i przetwarzania danych;
• metadane wyraźnie określają autora oraz miejsce powstania danych;
• metadane są skonstruowane według ogólnie przyjętych standardów specyficznych dla danej dyscypliny oraz rodzaju danych.

Przed otwarciem danych należy wziąć pod uwagę kwestie związane z ochroną danych osobowych, tajemnicą handlową, bezpieczeństwem narodowym, komercjalizacją, uzasadnionymi interesami handlowymi lub prawami własności intelektualnej stanowiącymi własność osób trzecich. Zgodnie z podstawową zasadą udostępniania danych badawczych powinny być one „tak otwarte, jak jest to możliwe, tak zamknięte, jak jest to niezbędne” (as open as possible, as closed as necessary).

Przydatne linki:

FAIR-Aware – narzędzie w formie ankiety z pytaniami, które przypisane są do poszczególnych zasad FAIR.
FAIR self assessment tool – zestaw pytań, które ułatwiaj ocenę stopnia FAIR udostępnionych bądź przygotowywanych do udostępnienia zestawów danych badawczych
How to FAIR – zbiór materiałów edukacyjnych w formie kursu online oraz krótkich wypowiedzi badaczy
Pilotaż otwartych danych badawczych w programie Horyzont 2020

(zwiń)

Plan Zarządzania Danymi Badawczymi (Data Management Plan) określa w jaki sposób dane będą zarządzane podczas trwania projektu oraz po jego zakończeniu. Plan powinien być aktualizowany na bieżąco i wykorzystywany w codziennej pracy. Odpowiednio przygotowany i wdrożony DMP to najskuteczniejszy sposób zapewnienia odpowiedniego poziomu dbałości o dane. Instytucje i programy finansujące badania naukowe coraz częściej wymagają od naukowców przedstawienia DMP na etapie składania i oceny wniosków grantowych (np. Narodowe Centrum Nauki czy Horyzont Europa).

Poprawnie sporządzony plan powinien zawierać następujące informacje:
• w jaki sposób dane będą gromadzone lub wytwarzane,
• jakie dane zostaną wytworzone lub zebrane (format i typ plików, liczba danych),
• jakie środki kontroli jakości danych zostaną zastosowane,
• jak zostaną uporządkowane i opisane (metodologia, standardy, metadane),
• jak będą przechowywane i tworzone kopie zapasowe,
• kwestie etyczne i prawne (własność intelektualna, prawa autorskie, dane niejawne),
• w jaki sposób dane zostaną udostępnione (jak, kiedy, komu) i gdzie dane będą przechowywane długoterminowo (w którym repozytorium),
• które dane będą przechowywane długoterminowo (kwestia sposobu przechowywania
i ochrony danych),
• w jaki sposób zostanie zapewniona trwała identyfikacja danych (np. DOI),
• kto będzie odpowiedzialny za zarządzanie danymi.

Pracownicy naukowi Wojskowej Akademii Technicznej mogą liczyć na wsparcie zespołu ds. otwartej nauki w zakresie formalnego przygotowania Planów Zarządzania Danymi Badawczymi zgodnie z wymogami Narodowego Centrum Nauki. 

 

Przydatne linki:

NAVOICA –  polska platforma edukacyjna należąca do MEiN z kursami z zarządzania danymi badawczymi dla naukowców
DMPTool – narzędzie online służące tworzeniu planów zarządzania danymi
DMPonline – kreator planów zarządzania danymi badawczymi
Wytyczne NCN do uzupełnienia Planu Zarządzania Danymi Badawczymi
Plan zarządzania danymi badawczymi – najczęściej zadawane pytania
Lista kontrolna DMP – stworzona na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu w oparciu o wytyczne NCN oraz Science Europe
Plan Zarządzania Danymi – przykład wypełnienia w jęz. polskim powstały w Bibliotece Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

Polecane publikacje:
Wprowadzenie do zarządzania danymi naukowymi: Maria M. Pawłowska, Marta E. Wachowicz, Warszawa, 2020

Repozytorium to narzędzie informatyczne do deponowania, przechowywania i udostępniania w Internecie dorobku naukowego instytucji naukowych (repozytoria instytucjonalne) lub wyników badań z określonych dziedzin nauki (repozytoria dziedzinowe). Repozytoria służą do deponowania publikacji (głównie artykułów w czasopismach, rozdziałów książek, monografii, prac doktorskich), a także danych badawczych.
Udostępnianie danych badawczych w otwartych repozytoriach jest jednym z wymogów przy realizacji projektów finansowanych m.in. przez Komisję Europejską i Narodowe Centrum Nauki. Zalecane jest korzystanie w pierwszej kolejności z repozytoriów certyfikowanych lub szeroko uznanych w danej dyscyplinie (dziedzinowych).

Szukając odpowiedniego repozytorium warto:

  • wybrać dziedzinowe repozytorium certyfikowane,
  • dokładnie zapoznać się z warunkami korzystania z serwisu,
  • dowiedzieć się na jakich zasadach będą przechowywane dane oraz w jaki sposób będą zabezpieczone,
  • upewnić się, że repozytorium zapewnia przypisanie zbiorom identyfikatora DOI,
  • dowiedzieć się, czy repozytorium wspiera używany w naszej dyscyplinie standard metadanych,
  • mieć na uwadze, że niektóre repozytoria mogą pobierać opłatę za archiwizację danych – tzw. Data Processing Charge.

Kolekcja instytucjonalna w Repozytorium Otwartych Danych RepOD

W ramach podpisanej w kwietniu 2022 r. umowy z Interdyscyplinarnym Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW Wojskowa Akademia Techniczna posiada instytucjonalną kolekcję w Repozytorium Otwartych Danych ogólnego przeznaczenia RepOD . Repozytorium Otwartych Danych istnieje od 2015 roku i rozwijane jest z uwzględnieniem światowych standardów w zakresie otwartego udostępniania danych badawczych. Repozytorium zbudowano w oparciu o Dataverse – oprogramowanie open source, oferujące funkcje pozwalające na przechowywanie, opisywanie i udostępnianie danych badawczych zgodnie ze światowymi standardami w zakresie otwartego dostępu do danych takimi jak zasada FAIR.
Serwis oferuje szereg rozwiązań ułatwiających wyszukiwanie, cytowanie i ponowne wykorzystanie danych badawczych:

– wszystkie zbiory danych otrzymują trwały i unikalny identyfikator DOI;
– każdemu plikowi w zbiorze danych deponujący przypisuje licencję określającą warunki jego wykorzystania;
– deponujący ma możliwość zamieszczania kolejnych, poprawionych wersji zbioru danych;
– deponujący ma możliwość określenia okresu, w którym pliki zbioru danych nie będą udostępniane publicznie;
– szereg funkcji repozytorium dostępnych jest za pośrednictwem API.
Korzystanie z repozytorium nie wiąże się z żadnymi opłatami dla użytkownika końcowego.

Administratorem kolekcji instytucjonalnej jest specjalista ds. otwartej nauki – Ewa Kasperska.

Przydatne linki:

CoreTrustSeal – wykaz certyfikowanych repozytoriów danych badawczych
Registry of Research Data Repositories – globalny rejestr repozytoriów danych badawczych ze wszystkich dyscyplin akademickich. Umożliwia wyszukiwanie poprzez tytuły, słowa kluczowe oraz dziedziny. Podaje również informacje o ograniczeniach, dzięki czemu łatwiej znaleźć serwis do zarchiwizowania i udostępniania wyników badań. Rejestr uruchomiony w 2012 r., jest usługą DataCite wymienianą przez wielu wydawców jako najlepsze narzędzie do identyfikacji odpowiedniego repozytorium. Zalecane jest też w wytycznych Komisji Europejskiej w sprawie otwartego dostępu do publikacji i danych badawczych w programie „Horyzont 2020”
Repozytorium Otwartych Danych RepOD

Organizujemy szkolenia online na platformie Microsoft Teams z zakresu idei otwartego dostępu, publikowania w otwartym dostępie, kwestii związanych z udostępnianiem danych badawczych oraz Polityki Otwartego Dostępu w WAT.
W celu ustalenia terminu szkolenia lub konsultacji prosimy o kontakt ze specjalistą ds. otwartej nauki – Ewą Kasperską.

 

Prezentacje ze szkoleń do pobrania:

Przewodnik po Otwartej Nauce

Specjalista ds. otwartej nauki
Zapraszamy do kontaktu z koordynatorem zadań Wojskowej Akademii Technicznej w zakresie upowszechniania otwartości nauki p. Ewą Kasperską (tel. 261 839 365).

Doradztwo w zakresie formalnego opracowania Planu Zarządzania Danymi Badawczymi
Osoby zainteresowane prosimy o kontakt z p. Piotrem Staniakiem (tel. 261 837 365).

Dokumenty wymagające szybkiej weryfikacji, np. plany zarządzania danymi badawczymi, prosimy przesyłać na adres: